Nederlands Adoptie en identiteit. Een discours-analytisch onderzoek naar de identiteitconstructies van interlandelijk geadopteerden.

Nieuwe identiteit wel of niet mogelijk ?

Hoewel het aantal adoptieprocedures de laatste jaren is toegenomen, zijn de gevolgen van adoptie voor de identiteitsontwikkeling van geadopteerden beperkt bekend - met uitzondering van gedrags- en hechtingsproblemen. Dit onderzoek richt zich daarom specifiek op de invloed van adoptie op identiteit. Dit onderwerp wordt vanuit een discourse-analytisch perspectief benaderd. Er is onderzocht op welke manieren geadopteerden identiteiten kenbaar maken in taalgebruik. Met als doel inzicht te verschaffen in het gebruik van identiteitsconstructies en de kenmerken te beschrijven die geadopteerden aan zichzelf toeschrijven of die hen worden toegeschreven.

De onderzoeksdata bestaan uit berichten van internetfora, uit afleveringen van het tv-programma Spoorloos én uit verhalen uit het boek ‘Vertraagde Start’ waarin geadopteerden over zichzelf en hun omgeving praten of schrijven. Het datamateriaal is geanalyseerd met Sacks’ Membership Categorisation Analysis (MCA). MCA heeft betrekking op alledaagse (sociale) categorisering en vooral op de manier hoe mensen elkaar categoriseren. Op basis van beschrijvingen van de identiteitsconstructies, heb ik patronen vastgesteld in de manier waarop geadopteerden (en hun omgeving) zichzelf categoriseren in verschillende taalgebruiksituaties.
Mijn bevindingen hebben betrekking op de identiteitconstructies ‘geadopteerde’, ‘etnische identiteiten’ en ‘familierelaties’. Deze categorieën worden niet alleen relevant gemaakt door kenmerken, maar het is tevens opvallend dat de invulling en waardering van de categorieën zeer context-afhankelijk is. Dit betekent dat de gebruikte categorieën en kenmerken afhankelijk zijn van de interactionele ervaringen. In het datamateriaal maken de geadopteerden de identiteitconstructie ‘geadopteerde' veelal relevant met de kenmerken ‘afstaan’ en ‘cognitieve en emotionele leemtes’. Opmerkelijk is de uitkomst dat beide kenmerken – ‘afstand doen’ en ‘leemtes’ – vaak als blijvend gemis worden ervaren. Deze ervaringen met adoptie in het leven, onderstrepen het idee van dat adoptie een levenslang proces is.

Deze levenslange invloed van adoptie is ook zichtbaar in de constructie van de meervoudige etnische identiteiten en de familierelaties. Geadopteerden maken bijna altijd een onderscheid tussen hun etnische afkomst en hun huidige etnische identiteit. Ondanks het refereren naar deze meervoudigheid, is de manier waarop de geadopteerden hiermee omgaan verschillend. Uit de data blijkt eveneens dat geadopteerden praten over hun adoptiefamilie én hun biologische familie. Hierbij spreken de geadopteerden regelmatig hun waardering uit voor de adoptiefamilie. Deze waardering uit zich veelal in dankbaarheid, die door de geadopteerden zowel ervaren wordt maar ook aan hen wordt opgelegd. In situaties waarin dankbaarheid wordt opgelegd door de omgeving, wordt deze dankbaarheid fundamenteel afgewezen. Ook is de invloed van gezinsuitbreiding besproken. Opvallend is de ingrijpende invloed van ouderschap op de invulling van de familierelaties.

De theorie ten aanzien van een clean break moet op basis van mijn bevindingen genuanceerd worden. Dit begrip is gebaseerd op het idee dat een relatie tussen de oorspronkelijke (afkomst) en de nieuwe etnische identiteit (huidige omgeving) onmogelijk is. In mijn onderzoek is gebleken dat er wel degelijk een relatie tussen de oorspronkelijk en nieuwe etnische identiteit mogelijk is. Adoptie is namelijk een proces waarbij het bijna onmogelijk is om een ‘nieuwe’ identiteit aan te nemen, omdat zowel gevoelens, gebeurtenissen als uiterlijkheden een volledig nieuwe identiteit belemmeren.

Dowload Scriptie